Jeszcze przez chwilę pozostańmy przy tematyce hamulcowej. Opisałem działanie hamulca pociągu, wspomniałem o systemie radio stop umożliwiającym zdalne uruchomienie nagłego hamowania. Istnieje jeszcze jeden system zwiększający bezpieczeństwo na kolei związany z hamowaniem pociągu: SHP. Skrót oznacza Samoczynne Hamowanie Pociągu i służy do zabezpieczenia przed przejechaniem semafora pokazującego sygnał „Stój” w przypadku zasłabnięcia albo śmierci maszynisty.
System składa się z dwóch części: kabinowej, instalowanej w lokomotywach, oraz torowej. Część kabinowa jest aktywna, to znaczy wymaga zasilania prądem elektrycznym, część torowa jest pasywna. Wystarczy, że będzie zamocowana przy torze, nie musi być zasilana. Działa tylko w chwili, w której przejeżdża nad nią pociąg.
Pod lokomotywą w pobliżu skrajni (to znaczy z boku, mniej więcej nad zewnętrzną krawędzią szyny) montuje się czujnik systemu SHP. System działa następująco: generator umieszczony w lokomotywie wytwarza sygnał o częstotliwości 1000 Hz (1 kHz) i dostarcza go do czujnika. Przez większą część jazdy nic się nie dzieje, system pozostaje nieaktywny. Ale jeśli lokomotywa przejedzie nad rezonatorem SHP (umieszczanym zazwyczaj w odległości 200 metrów od sygnalizatora, który może pokazywać sygnał „stój”) system zostanie pobudzony do działania. W kabinie maszynisty zapali się kontrolka, oznaczająca, że trzeba wcisnąć przycisk kasujący działanie SHP, chwilę później włączy się sygnał dźwiękowy. Jeśli maszynista nie zareaguje w ciągu 5 sekund, system samoczynnie uruchomi nagłe hamowanie pociągu.
SHP jest bardzo ważnym systemem, tym bardziej, że obecnie większość pociągów w Polsce jest prowadzona przez maszynistę bez pomocnika. Rezonatory SHP umieszczane przy torach są też jednymi z najczęściej kradzionych elementów SRK (Sterowania Ruchem Kolejowym). Nie wiem, ile pieniędzy złodziej dostanie w skupie za skradziony rezonator, ale pewnie nie więcej niż kilkanaście, może kilkadziesiąt. Kwota absurdalna w porównaniu z życiem i zdrowiem setek pasażerów pociągu, który powinien być zabezpieczony przez SHP.
W lokomotywach jest montowany jeszcze jeden system zabezpieczający: CA, czyli Czuwak Aktywny. Jego działanie jest bardzo podobne: włącza najpierw sygnał świetlny, potem dźwiękowy a jeśli maszynista nie zareaguje uruchamia nagłe hamowanie. Różnica polega na tym, że Czuwak Aktywny działa niezależnie od elementów montowanych przy torze. Uruchamia się co 60 sekund, jeśli prędkość pociągu jest większa, niż 10% maksymalnej dozwolonej prędkości pojazdu.
Podobnie, jak w przypadku SHP najpierw włącza się sygnał świetlny, później dźwiękowy a w przypadku braku reakcji maszynisty następuje włączenie hamowania nagłego. Jak widać, maszynista nie może się zdrzemnąć w czasie jazdy.